Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1966

Canonlogo.jpgRelderelderel: succes voor / kamervragen over cabaretgroep Lurelei

In 1958 richtten Eric Herfst, Ben Rowold en pianist Kees Bergman de Cabaret Lurelei op. Aanvankelijk onderscheidde deze groep zich nauwelijks van andere cabaretgroepjes. Dat zou binnen enkele jaren veranderen. Lurelei liet een steeds kritischer geluid horen en groeide uit tot één van de meest gevreesde cabaretgroepen uit de jaren zestig.

Terug naar de kroeg

Lurelei vertegenwoordigde een nieuwe lichting jonge cabaretiers die zich distantieerde van het weinig brutale cabaret van de grote drie: Wim Kan, Wim Sonneveld en Toon Hermans. Net als het Tingel Tangel Cabaret van Sieto en Marijke Hoving en het opruiende televisieprogramma Zo is het toevallig ook nog eens een keer was Lurelei maatschappelijk geëngageerd en controversieel. Lurelei en Tingel Tangel brachten het cabaret bovendien terug naar de kroeg: het indringende, politiek getinte cabaret kwam volgens deze groepen het best tot zijn recht in cafés en kleine theaterzaaltjes.

Marijke en Sieto Hoving. Foto: Jaap Pieper. Collectie TIN

Broedplaats voor jong talent

De kritische houding van Lurelei ging gepaard met een groeiende populariteit. Het gezelschap kreeg ook naam als broedplaats voor nieuw, jong talent: onder anderen Leen Jongewaard, Kees van Kooten, Gerard Cox, Adèle Bloemendaal, Frans Halsema en John Lanting leerden bij Lurelei het vak of verfijnden er hun talenten.

De meest gezichtsbepalende Lurelei-leden waren cabaretière Jasperina de Jong en tekstschrijver Guus Vleugel. De Jong, die in 1960 bij Lurelei debuteerde, mocht zich al snel de leading lady van het gezelschap noemen. Vleugel groeide uit tot huisschrijver. Hij drukte zijn stempel op het repertoire en was verantwoordelijk voor bijtende teksten over maatschappelijke tendensen en de politieke actualiteit.

V.l.n.r.: Jasperina de Jong, Ben Rowold, Frans Halsema, Eric Herfst en Sylvia de Leur. O.K. en W., Lurelei, 1962. Foto: Combi Press. Collectie TIN

Relderelderel

Lurelei is de geschiedenis ingegaan als een gezelschap dat nietsontziend was in haar maatschappijkritiek. Het was het programma Relderelderel (1966) dat de gemoederen het meest heeft beroerd. De titel bleek profetisch: een try-out in Tiel liep uit op een rel. Het door Gerard Cox gezongen Arme ouwe raakte een gevoelige snaar. Dit lied, op tekst van Vleugel, gaat over een provo die op Prinsjesdag rookbommetjes naar de Gouden Koets wil gooien, maar dit niet over zijn hart kan verkrijgen omdat Juliana zo op zijn oude moeder lijkt. Zo'n honderd toeschouwers stapten op. Lurelei speelde dapper door, maar de gebeurtenissen in Tiel werden in de pers breed uitgemeten en het leidde zelfs tot Kamervragen. De autoriteiten waren dus op hun hoede. Tijdens de première namen zelfs twee agenten plaats in de zaal. Na het slotapplaus werd procesverbaal opgemaakt. De groep werd beschuldigd van majesteitsschennis. De officier van justitie zag echter geen reden tot vervolging. Hij betwijfelde of er sprake was van kwade bedoelingen.

Tiel bleek een incident. In de meeste zalen bleven de toeschouwers zitten. De Volkskrant oordeelde dan ook dat Arme ouwe ‘meer anti-provo dan anti-monarchaal’ was en De Telegraaf noemde het lied zelfs ‘ontroerend’. Arme ouwe bleek niet alleen een protestlied, maar ook een psychologisch portret van een weekhartige demonstrant. De dubbelzinnige politieke boodschap is typerend voor Lurelei: het gezelschap ging een hoop taboes te lijf, maar schaarde zich nooit achter één politiek standpunt. De groep maakte geen pamflettistisch cabaret.

V.l.n.r.: Marjan Berk, Gerard Cox, Rogier van Otterloo, Jasperina de Jong, Eric Herfst.Foto: Paul van den Bos. Collectie TIN Achter piano: Rogier van Otterloo. Zittend: Jasperina de Jong, Marjan Berk. Staand: Gerard Cox, Eric Herfst. Foto: Paul van den Bos. Collectie TIN Voor: Jasperina de Jong, Marjan Berk. Achter: Gerard Cox, Eric Herfst. Foto: Paul van den Bos. Collectie TIN Jasperina de Jong en Gerard Cox. Foto: NV De Arbeiderspers. Collectie TIN

Foto's: Relderelderel, 1966. Collectie TIN

Taboedoorbrekende opvolgers

In 1968 werd Lurelei opgeheven. Lurelei was zeker niet het laatste cabaretgezelschap dat taboes doorbroken heeft. Ook Don Quishocking en Neerlands Hoop waren maatschappelijk betrokken en schrokken er niet voor terug om hun tanden te laten zien. Andere voorbeelden zijn Lebbis en Jansen, Youp van 't Hek, Theo Maassen en Jan Jaap van der Wal.

Don Quischocking, 1976. Achter piano: Pieter van Empelen. V.l.n.r.: Jacques Klöters, Anke Groot, George Groot, Fred Florusse. Fotograaf onbekend. Collectie TIN Lebbis en Jansen, 2001. Foto: Martin Oudshoorn. Collectie TIN


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1966 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Philippe TréhetTréhet, Philippe1966
Michaela SchusterSchuster, Michaela1966
Luca SchulteSchulte, Luca1966
Luca BruniBruni, Luca1966
Koen JantzenJantzen, Koen1966
Marc MellitsMellits, Marc1966
Marc SchnittgerSchnittger, Marc1966
Wouter van LooyLooy, Wouter van1966
Pat Shortt1966
Sam LowyckLowyck, Sam1966
Jone San MartinSan Martin, Jone1966
Nicolas MansfieldMansfield, Nicolas1966
Paul LightfootLightfoot, Paul1966
Sergio CaballeroCaballero, Sergio1966
Wiboud BurkensBurkens, Wiboud1966
Stanislas NordeyNordey, Stanislas1966
Marnix KulingKuling, Marnix1966
Samuel LouwyckLouwyck, Samuel1966
Lina SanehSaneh, Lina1966
Iron ButterflyIron Butterfly1966
... meer resultaten

In 1966 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Henri NollesNolles, Henri18821966
Eduard Bamberg (1889-1966)Bamberg (1889-1966), Eduard18891966
Max GeigerGeiger, Max18841966
Emile BambergBamberg, Emile11 november 18931966
Marie PappenheimPappenheim, Marie18821966
Wally HolzhausHolzhaus, Wally20 maart 19204 januari 1966
André van DijkDijk jr., André van21 december 189012 januari 1966
Willy van DriestDriest, Willy van8 februari 188216 januari 1966
George DevineDevine, George20 november 191020 januari 1966
Felix HagemanHageman, Felix1 augustus 187722 januari 1966
Jo van Ammers-KüllerAmmers-Küller, Jo van13 augustus 188423 januari 1966
Carl VeerhoffVeerhoff, Carl23 december 188631 januari 1966
Buster KeatonKeaton, Buster4 oktober 18951 februari 1966
Sophie TuckerTucker, Sophie13 januari 18869 februari 1966
Ruth SnelSnel, Ruth12 april 189914 februari 1966
Martien BeversluisBeversluis, Martien28 maart 189818 februari 1966
Jo Vischer sr.Vischer sr., Jo6 februari 189119 februari 1966
Paul de KeyserKeyser, Paul de14 oktober 189122 februari 1966
Kees van DamDam, Kees van8 september 188626 februari 1966
Mien van Kerckhoven-KlingKerckhoven-Kling, Mien van27 juli 189426 februari 1966
... meer resultaten

In 1966 in première

 PremieredatumLocatie
Vassa zjeleznova - Toneelgroep Theater - 1966-01-011 januari 1966Stadstheater, Arnhem
Lessen in laster - De Haagsche Comedie - 1966-01-011 januari 1966Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
De thuiskomst - Toneelgroep Centrum - 1966-01-011 januari 1966Stadsschouwburg, Haarlem
Hoe meer zielen - Fons Jansen - 1966-01-011 januari 1966Schouwburg Casino (oud), 's-Hertogenbosch
Oh, mijn papa! - Opera Forum - 1966-01-011 januari 1966Twentse Schouwburg, Enschede
Kom nou...alsjeblief - Gezelschappen Ronnie Potsdammer - 1966-01-011 januari 1966Theater in de Steeg, 's-Gravenhage
Zonder titel - Fiesta Gitana - 1966-01-011 januari 1966De Kleine Komedie, Amsterdam
Gijsbreght van Aemstel - De Nederlandse Comedie - 1966-01-011 januari 1966Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
De wolken voorbij - Stichting Nieuw Rotterdams Toneel - 1966-01-011 januari 1966Rotterdamsche Schouwburg (1947-1984), Rotterdam
Drie zusters - Toneel- en Televisiegezelschap Ensemble - 1966-01-011 januari 1966Stadsschouwburg, Eindhoven
Kabaal in Chioggia - Toneelgroep Theater - 1966-01-022 januari 1966Stadsschouwburg, Nijmegen
Paradijsvogels - Koninklijke Nederlandse Schouwburg - 1966-01-044 januari 1966Stadsschouwburg, Eindhoven
Dear Liar - Eithne Dunne - 1966-01-1010 januari 1966Grand Theater, Amersfoort
Zonder titel - Tsjechisch Folkloristisch Ensemble (Jaroslav Jurásek) - 1966-01-1010 januari 1966Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
The Seven Year Itch - Studententoneel en Studentencabaret - 1966-01-1212 januari 1966Stadsdoelen, Delft
Dagboek van Europa - Albert Vogel - 1966-01-1515 januari 1966Stichting Kunstkring Diligentia, 's-Gravenhage
Elektra - Städtische Bühnen Münster - 1966-01-1717 januari 1966Rotterdamsche Schouwburg (1947-1984), Rotterdam
Een bruid in de morgen - Koninklijke Vlaamse Schouwburg - 1966-01-1818 januari 1966Stadsschouwburg, Eindhoven
Die Fledermaus - Deutsche Gastspieloper Berlin - 1966-01-1919 januari 1966Stadsschouwburg, Nijmegen
Kortsluiting - Het Nationale Ballet - 1966-01-1919 januari 1966Twentse Schouwburg, Enschede
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina