Adelheid Roosen
Foto: Titus Tiel Groenestege
| Naam | Adelheid Roosen |
|---|---|
| Geboortedatum | 30 juni 1958 |
| Geboorteplaats | Breda |
| Beroep | Acteur, Theatermaker |
| Discipline | Toneel, Muziektheater |
| Website | |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Het werk van Roosen is volledig verweven met de zoektocht naar de ander. Het is geen poging het vreemde te begrijpen. Roosen kantelt het perspectief en probeert daarmee te tonen dat er feitelijk geen vreemde is.
Haar creativiteit komt voort uit haar jeugd, waar ze als kind leerde spelen met wat zich buiten in de natuur aandiende. Zelf zegt ze:" Een vriend zei ooit tegen me, dat ik als kind eigenlijk iets heel slims heb gedaan: ik heb mijn autonomie beschermd. En die heb ik weten te behouden. (...) Ik was als kind een zwervend leven gewend, en ik ben blijven doen wat ik altijd al deed: buiten de wereld verkennen. De straat oversteken en aanbellen, binnenkomen, kennis maken."[1] Dankzij haar decaan op de middelbare school werd ze uiteindelijk gestimuleerd om naar de Toneelschool te gaan.
In 2008 richt zij Stichting Female Economy op, het artistieke bureau waarmee ze haar beweging vol ontmoetingen met de ander kan voortzetten en verwerken in films, theatrale concepten, performances en voorstellingen.
Adelheid Roosen probeert veelal theatermakers en publiek in contact te brengen met wijken en hun bewoners. Dit deed ze onder meer in het drieluik Vijf op je ogen, De gesluierde monologen en Is.Man, en in verschillende 'wijksafari's'.
Adelheid Roosens Tergend Langzaam Wakker Worden, gebaseerd op het stuk Clara S. van Elfriede Jelinek, wint in 1988 De Prosceniumprijs voor beste voorstelling. (Theater Persona, regie Marcelle Meuleman). Daarna baseert ze solo's op het werk van Clarice Lispector en Franz Xaver Kroetz, met eigen tekstmateriaal en ontwerp. Naar aanleiding van één van deze voorstellingen, Van Top Tot Teen Te Trillen, dat onder meer de feminisering van de samenleving als onderwerp heeft, vraagt Eckart Wintzen (van Ben&Jerry's), haar als commissaris voor zijn bedrijf. Broos -met nog vier actrices- is een theatersucces en later ook een bekroonde film.
Met dertien vrouwelijke artiesten uit verschillende werelddelen ontwikkelt zij in 1998 Female Factory, een internationaal concert gespeeld voor een uitverkocht Carré in Amsterdam. Zij produceert voor dit concert een korte tour in Moskou en Barcelona. In hetzelfde jaar maakt ze Vijf op je Ogen met vier jonge moslima's. Bij De Suite, een masterclass voor klassiek-moderne muziek, regisseert zij vier kleine concerten in theater De IJsbreker (2000-2005).
Vagina Monologen
Adelheid is één van de actrices in de Nederlandstalige productie van De Vagina Monologen. Naar aanleiding daarvan ontwikkelt ze De Gesluierde Monologen, (Bos Theaterproducties, 2003) dat succesrijke tournees heeft in Nederland en nog in Vlaanderen, Berlijn, Turkije/Ankara speelt. In Egypte en Jordanië wordt ze met deze theatertekst genodigd op festivals aldaar. In Pakistan, Nigeria, New York en Boston wordt de voorstelling in 2007 gespeeld. De voorstelling wordt in 2011 drie maanden gespeeld in het Petit Théatre de Paris in Parijs (co-productie met LPproductions) en gaat in 2012 en 2013 op tournee in frankrijk, Zwitserland en Canada. Tien jaar na de première wordt de voorstelling in 2013 hernomen in Amsterdam en gaat in het seizoen 2013/2014 op tournee door Nederland en Vlaanderen. De Gesluierde Monologen zijn zelfs - op het hoogtepunt van het parlementaire debat over de grondrechten van religieuze minderheden in Nederland - opgevoerd voor de Tweede Kamer en in een Moskee.
Adelheid speelt Portia in Shakespeares De Koopman van Venetië, bij Toneelgroep Amsterdam geregisseerd door de Syrisch-Nederlandse theatermaker Ola Mafaalani, en gepresenteerd op het CIFET Festival in Caïro. Met Mafaalani werkt ze later ook in Romeo en Julia.
Haar voorstelling Is.Man, (St. Female Economy) handelt over de eerwraak van migrantenmannen in ons land. Zij interviewt daders in gevangenissen, familieleden van daders, politie, justitie en hulpverleners.
Als theatermaker ontwerpt Adelheid Roosen regelmatig de scenografie voor haar eigen voorstellingen, sinds 2002 ook voor andere produkties zoals Strindberg, een grote zaal produktie bij het Toneelhuis in Antwerpen.
Zina Platform
In 2005 initieert zij het Zina Platform, waar ze artistiek leider is. Een platform dat opereert vanuit theater De Balie, en ruimte geeft aan kunstuitingen voor Arabische, Turkse en Koerdische kunstenaars. Werk dat gericht is op doelgroepen in buurt- en theehuizen.
Televisie
Voor televisie maakte zij Vara's Nachtshow, is zij als item-maker verbonden aan VPRO's Lolapaloeza. In 1990 was zij Zomergast bij Peter van Ingen. Voor research reist zij naar De Internationale Vrouwenconferentie in Beijing. In 1994 verblijft ze drie maanden in Afrika om een documentaire te maken over macht en leiderschap van Afrikaanse vrouwen getiteld: Kikubwa. Haar documentaire Dolle Zina, in samenwerking met Myke de Jong, toont een serie portretten van vijf Nederlandse moslima's.
Ze maakt de documentaire Mam in 2009 over haar moeder waarin ze als een Alice in Wonderland het wonderlijke en ook intieme traject van haar moeder volgt nu zij Alzheimer heeft. Ik zie haar niet verdwijnen, ik zie haar tevoorschijn komen.
Zina neemt de Wijk
Voor de voorstelling Zina neemt de Wijk in 2010, woont Roosen met de makers van het ZinaPlatform drie maanden in drie achterstandswijken in Groningen. Zij gaan in adoptie bij wijkbewoners om het contact met de ander te verdiepen en verzamelen hun verhalen die de pijlers worden van deze voorstelling in de regie van Ola Mafaalani. Zo onstaat er de beweging naar de wijk en van de wijk naar het theater. Hier zien de wijkbewoners niet alleen hun leven terug, maar ook dat van andere bewoners uit hun wijk in een intense, theatrale ontmoeting.
Als voorzitter voor de jury van het Theaterfestival 2009-2010 initieert Roosen de 'Wijkjury'. Een theaterjury waarin veertien vrouwen met verschillende culturele achtergrond, wonend in diverse Amsterdamse wijken een eigen selectie maken. Een van de voorstellingen uit deze selectie wordt opgenomen in het Nederlands Theater Festival.
Syrië
In 2011 reist Roosen samen met de jonge regisseur Merel de Groot naar Damascus. Ze werken samen met kunstenaars uit Syrië en studenten van de plaatselijke kunst- en theateracademie. Uitgangspunt voor dit project is de poging als kunstenaar en mens mee te bewegen met en naar de ander toe. Dwars door de grenzen van dat wat bekend is en aangeleerd. In een tien dagen durende beweging van ontmoetingen door de stad ontstaat de installatie to the You I call the Other die wordt getoond in The Faculty of Fine Arts van de Damascus University.
Moes
In hetzelfde jaar maakt Roosen #Moes, samen met Paul Koek, de Veenfabriek en Zina. Een muziektheatrale productie in twee volkstuinen, geïnspireerd door de verhalen van tuinders. Volkstuincomplex Ons Buiten in Leiden en Tuinpark Buikslotermeer in Amsterdam vormen de wijk waarin poëzie, muziek en de rauwheid van het tuinleven opdoemen in de lichte avondnevel.
WijkSafari Slotermeer
Eind 2011 maakt Roosen samen met Zina de bejubelde voorstelling WijkSafari Slotermeer, die in het voorjaar van 2012 een uitgebreid vervolg krijgt. De adoptiemethode uit Zina neemt de Wijk vormt hier de basis voor een voorstelling over en met bewoners van de Amsterdamse wijk Slotermeer. Het publiek wandelt in kleine groepen door de levens van de wijkbewoners, in hun huizen, hun favoriete winkels, hun moskee, achter op de scooters van hun zoons. Een nieuwe versie van de WijkSafari wordt in voorjaar 2013 ontwikkeld in Utrecht.
Hetty & George
In het najaar van 2012 maakt Adelheid samen met haar oude kompaan George Groot de Bellevue Lunchtheater productie Hetty & George, waarin zij hun levensscenario's in de openbare ruimte leggen. Een openbare zoektocht, waar homosexualiteit en Alzheimer een rol in spelen.
Geweld verhalen Karavaan
Geweld Verhalen Karavaan is een audio-video installatie met levensverhalen over vrouwen, kinderen, omstanders en hulpverleners geïnterviewd over hun ervaringen met huiselijk geweld. In samenwerking met Stichting Toevluchtsoord en ZinaPlatform. Roosen is november 2010 tot september 2011 Ambassadeur Huiselijk Geweld.
Docent Toneelschool
Sinds 1986 doceert Roosen aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie, nu binnen de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. En sinds 2006 is zij mentor bij Das Arts.
Theaterprijzen
In 2009 krijgt Adelheid Roosen de Amsterdam Prijs voor haar grensoverschrijdende bijdrage aan de kunsten in Amsterdam.
In 2012 krijgt Adelheid Roosen opnieuw De Prosceniumprijs. De jury: "Met weinig middelen maar veel inzet en idealisme hebben de vrouwen van Female Economy & Zina zich een niet meer weg te denken plek binnen het Nederlandse theaterbestel verworven. Met vallen en opstaan, en rammelend aan de rafelranden van land, stad en wijk. Het is daarom dat de Nederlandse Toneeljury vol overtuiging en met genoegen de Prosceniumprijs 2012 toekent aan Female Economy & Zina, in de persoon van artistiek leider Adelheid Roosen."
In april 2017 (uitreiking oktober 2017 in New York) werd haar de Amerikaanse Gilder/Coigney Internationale Theatre Award toegekend. Een prijs die elke drie jaar gaat naar een internationale vrouwelijke theatermaker die met haar werk een uitzonderlijke prestatie heeft geleverd.
Theater CV
Adelheid Roosen heeft bijgedragen aan 65 productie(s).
Adelheid Roosen heeft gewerkt in de volgende functies:
- Bewerking - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Decor - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Dramaturgie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Kostuums - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Licht - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Adelheid Roosen heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Daarnaast meegewerkt aan
- 1982-1987 Zang en Schertspoëzie (als lid van Purper; wint Pall Mall Export Prijs)
- 1988-1989 Van top tot teen trillen (solo; gebaseerd op een booek door Clarice Lispector)
- 1990-1991 Tergend langzaam wakker worden (solo; wint Proscenium Prijs)
- 1991 Aanhoudend Zacht (solo)
- 1993 De Goedkeuring (samen met Moniek Kramer)
- 1993 Purper Gala ( 13 voorstellingen met o.a. Haye van der Heyden, Frans Mulder, Karin Bloemen)
- 1994 In de Schaduw van de Zon (samen met George Groot)
- 1995 Niet Gesnoeid (concert, "zes vrouwen met een band" o.a. Karin Bloemen)
- 1997 Kniel met je goeie been (spel, tekst i.s.m. acteurs)
- 1998-1999 Female Factory (concert met 13 vrouwen uit 11 verschillende landen; regisseur, zanger en medeproducent)
- 2000 Reizen!
- 2001 De Vagina Monologen (met o.a. Adèle Bloemendaal, Katja Schuurman en Nelly Frijda)
- 2002 De koopman van Venetië (als lid van Toneelgroep Amsterdam, rol van Portia)
- 2002-2003 Belgische Landschappen
- 2004 Romeo en Julia (als lid van Toneelgroep Amsterdam, rol van Engel)
- 2010 Zina neemt de Wijk (met o.a. George Groot, Wil van der Meer en Nazmiye Oral)
- 2010 SEKS (lunchvoorstelling, regie Merel de Groot)
- 2011 #Moes (met o.a. Bert Luppes en Titus Muizelaar)
- 2011 WijkSafari Slotermeer pilot (coproductie Female Economy & Zina, regie Merel de Groot)
- 2012 WijkSafari Slotermeer (coproductie Female Economy & Zina)
- 2012 Hetty & George (coproductie Female Economy & Bellevue Lunchtheater producties, met George Groot, regie Titus Muizelaar)
Regie
- Voor een gedetailleerd overzicht van de voorstellingen onder regie van Adelheid Roosen zie: Regie Adelheid Roosen
- 2000-2002 De Suite (modern klassieke musici, regie)
- 2000-2002 Valse Wals, Bankstel, Zucht (drie paradevoorstellingen van Orkater; regie)
- 2001-2002 Honger, Sara Kroos(regie)
- 2001-2002 Vergeef, ze weten niet wat ze doen, De Bloeiende Maagden (regie)
- 2002-2003 Lege Maag, De Bloeiende Maagden (regie)
- 2003-2007 De Gesluierde Monologen (idee, tekst, regie)
- 2003-2005 Lam, Sara Kroos (regie)
- 2006-2007 Zoetgevooisd, Sara Kroos (regie)
- 2006-2007 African Diva's!, Bushi Mhlongo en Yinka Adesina (regie en samenstelling)
- 2006-2008 Is.Man(idee, tekst, regie)
- 2008-heden Les Monologues Voilés (tekst, eindregie)
- 2009 Zina Tentoonstelling in Het Karrewiel (artistieke leiding)
- 2009 Kom Op Visite (artistieke leiding, regie)
- 2010 Zina neemt de Wijk (artistieke leiding, regie: Ola Mafaalani)
- 2011 #Moes (artistieke leiding, regie: Paul Koek)
- 2011-heden to the You I call the Other (idee, regie)
- 2012 WijkSafari Slotermeer (artistiek team)
- 2015 Niet meer zonder jou (idee, regie)
- 2017 No longer without you (regie Adelheid) New York - Engelse versie van Niet meer zonder jou - Stichting Female Economy - 2015-06-03
Film
- 1985 Nederland, een vijver vol kringen
- 1986 Mama is Boos
- 1992 Het Zakmes
- 1997 Broos (gebaseerd op het theaterstuk Broos; leverde haar een Gouden Kalf op)
- 2004 Lulu
- 2009 Jan Mesdag zingt Brel
- 2009 Mam
TV
- 1984-1985 Het Andere Net (samen met Ivo Niehe en Ron Brandsteder)
- 1986-1987 VARA's Nachtshow (spel en teksten met oa Jack Spijkerman en Bavo Galama; VARA)
- 1987 De Nacht (met Karin Bloemen vervolg op VARA's Nachtshow; VARA)
- 1988 Ravotta Bizzarra (spel en teksten met oa Jack Spijkerman en Bavo Galema; VARA)
- 1988 De Familie Braaksma op Vakantie (tekst, regie en spel; VARA)
- 1992-1993 Lolapaloeza (samen met Meral Uslu; VPR])
- 1993 Ko de Boswachtershow (tekst en spel; AVRO)
- 1994 Kikubua (documentaire met Meral Uslu; RVU)
- 1995 Kerst à la Bloemen (Adelheid kleine rol als Maria)
- 1995 Verslaggeving vrouwenconferentie te Peking
- 1996 Een Wapen van Bloemen (samen met Karin Bloemen)
- 2010/2011 Kruispunt: Dementie als inspiratiebron (Roosen vertelt over haar moeder met Alzheimer en haar film Mam)
- 2010 Niemandsland (documentaire van Marjoleine Boonstra, met daarin integraal Roosen's film Mam)
Prijzen
- 1982 Pall Mall Export Prijs voor Zang en Schertspoëzie bij Purper
- 1997 Gouden kalf voor haar rol in de film Broos
- 1988 De Prosceniumprijs voor de voorstelling Tergend langzaam wakker worden
- 2009 Amsterdam Prijs voor haar grensoverschrijdende bijdrage aan de kunsten in Amsterdam
- 2012 De Prosceniumprijs voor Female Economy en Zina.
- 2017 De Amerikaanse Gilder/Coigney International Theatre Award. Elke drie jaar wordt deze prijs uitgereikt aan een internationale vrouwelijke theatermaker die met haar werk een uitzonderlijke prestatie heeft geleverd. De prijs bestaat uit een geldbedrag, exposure in Amerika en de reis naar New York voor de uitreiking.
- 2019 De publieksprijs van Harper’s Bazaars.
Overig
- 2006 Oprichting Zina. Kunst en Cultuur Platform voor Zachtmoedige Confrontatie van het Dagelijkse soms Rauwe maar Wonderschone Leven.
- 2008 Oprichting Stichting Female Economy. Vanuit de gedachte dat uiteindelijk alles een illusie is, werkt Female Economy Foundation aan een nieuwe economische gedachte: Come near, just come to me | Hélène Cixous.
De stichting steekt haar beide armen uit naar interculturaliteit en zoekt de doornen met de bloem om die binnen Kunst en Cultuur te vertalen. Armen verstrengeld met Toneelgroep Amsterdam.
- 2010 Oprichting Tafel van Zina. Proef de Tafel van Zina: Vier vrouwen uit de wijk Amsterdam Slotermeer cateren al uw ontmoetingen.
Hand aan de Pollepel: Najat, Ferdousi, Malika en Fatima.
- 2010-2011 Ambassadeur voor de Vrouwenopvang'
MAAK SAMEN EEN VUIST TEGEN HUISELIJK GEWELD.
'Huiselijk geweld: een drama dat mijn theaterhoofd te boven gaat.
Er zijn andere manieren om elkaar te raken.'
- 2011 GEWELD VERHALEN KARAVAAN
Reizend audio/video installatie over de zin van huiselijk geweld.
Coproductie van Female Economy, ZinaPlatform, Stichting Toevluchtsoord en Steunpunt Huiselijk Geweld Groningen.
Externe links
Bronnen
- Productiedatabase
- Acteurs- en Kleinkunstenaars-Lexicon van Piet Hein Honig, 1984
- Wikipedia