Rika Hopper Theater, Amsterdam
Gevel van het Rika Hopper theater, ca. 1930. Fotograaf onbekend.
| Naam | Rika Hopper Theater, Amsterdam |
|---|---|
| Eerdere naam | Schouwburg Frascati, Amsterdam |
| Latere naam | Beatrix Theater, Amsterdam, Sellmeyer's Theater, Amsterdam, Hortus Theater, Amsterdam, Theater Desmet, Amsterdam |
| Plaats | Amsterdam |
| Type | Theatergebouw |
Informatie
Plantage Middenlaan 4/A, Amsterdam.
Capaciteit in 1879: 600 stoelen, vanaf 1927: 540 stoelen.
Orkestbak; Eén Balkon
Geschiedenis
Gebouwd als: Houten zomertheater in opdracht van G. Prot & Zn. Sluiting als theater: 1946.
Is nu: Desmet Studio's Amsterdam (radio- en tv-studio).
Bouwjaar: 1879; Architect: A.L. van Gendt
Opening als theater: 4 juni 1879
Verbouwingen: 1884 (A.L. van Gendt): Uitbreiding en maken van nooduitgangen voor belendend perceel; 1892 (A.L. van Gendt): Wijziging entree, bouw koffiekamer; 1912 Verbouwing interieur, toegang verbouwd in stijl Amsterdamse School; 1927 (architect J. Boterenbrood): Er wordt een geheel nieuwe gevel voorgezet in art decostijl, de tuin verdwijnt, en er ontstaat een hal, met op de eerste verdieping een koffiekamer, de zaal wordt verbouwd en er komt een filmcabine; 1931: De toneelvloer wordt vernieuwd en er wordt een draaitoneel geïnstalleerd; 1946: Zaal wordt verbouwd tot bioscoop; 2000: Verbouwd tot facilitair radio- en televisiecentrum met diverse studio's voor opnamen en uitzendingen.
Achtereenvolgens in gebruik als:
- Zomertheater Frascati/Prot (1879-1912)
- Schouwburg Frascati (1912-1927)
- Rika Hopper Theater (1927-1938)
- Beatrix Theater (1939-1941)
- Theater van de Lach (1941-1942)
- Hortus Theater (1944-1946)
- Bioscoop Desmet/Cine D. (1946-2000)
- Desmet Studio's Amsterdam BV (2000-heden)
Schouwburg Frascati
Exterieur van Schouwburg Frascati aan de Plantage Middenlaan te Amsterdam. Aquarel door J.M.A. Rieke, 1890.
Foto van Schouwburg Frascati. Foto W.G. Kuijer & Zonen, 1900.
Gustave Prot kwam op jeugdige leeftijd als decorateur bij de Fransche Opera naar Amsterdam. Na opheffing van het Franstalige theater op de Erwtenmarkt, in 1855, begon hij een eigen decoratelier. In 1874 richtte hij een toneel- en operettegezelschap op, waarmee hij met veel succes Frascati in de Nes bespeelde. Op 6 maart 1879 diende Gustave Prot, als toneeldirecteur, bij de gemeente Amsterdam een verzoek in om op een terrein aan de Plantage Middenlaan een zomertheater te mogen oprichten, ‘voorlopig van hout’. Ook dit gebouw noemde hij Frascati. Het succes was groot; niet in het minst door de veelgeroemde wondermooie decors, op Prot’s atelier vervaardigd. In de volksmond heette het theater "Schouwburg Prot". Wanneer precies het gebouw ‘versteend’ werd is niet duidelijk. Waarschijnlijk gebeurde dit stapsgewijs tijdens de verschillende verbouwingen en uitbreidingen. Immers, op 29 februari 1892 diende Prot een verzoek in het perceel te mogen uitbreiden, en aan de achterkant een bergplaats en kleedkamers te mogen verbinden. In 1912 verkoopt Gustave Prot Frascati aan Israel Simons, voormalig bureaulist van het Grand Theater.
De zaal van Schouwburg Frascati. Aquarel door J.M.A. Rieke, 1892. Collectie TIN.
Rika Hopper Theater
Vanaf 1926 raakte het theater in verval door teruglopend bezoek. Gedurende enkele maanden werd de schouwburg gesloten en uiteindelijk openbaar geveild. Aanvankelijk werd er zelfs geen aannemelijk bod uitgebracht, totdat de actrice Rika Hopper en haar man, de acteur Jacques van Hoven (Citroen) het kochten, om een nieuw genre te introduceren. De naam Frascati verdwijnt, en het wordt omgedoopt tot Rika Hopper Theater. De opening vond plaats op 28 september 1927, met Het leven grijpt van Knut Hamsun, in de regie van de Russische regisseur Pjotr Sjarov – zijn eerste regie in Nederland.
Links: De zaal van het Rika Hopper theater, 1927. Foto N.V. Vereenigde Fotobureaux. Rechts: Portret van Rika Hopper, 1907. Foto: M. Büttinghausen.
Bij de verbouwing werden enkele nieuwe snufjes aangebracht. Zo verspreidde de zaalkroon licht in verschillende kleuren, waarmee de overgang van duister naar licht geleidelijk verloopt. Ook waren er hoortoestellen ten behoeve van slechthorenden in de zaal aangebracht. Er was een automatische waarschuwing voor artsen geïnstalleerd, welke alleen door betrokkenen kan worden waargenomen. Ook in de kleedkamers was een ‘afluisterinstallatie’ aangebracht. Tussen 4 juli en 15 augustus 1931 werd de toneelvloer verlaagd, en een draaitoneel ingebouwd.
Premières Rika Hopper Theater
Een chronologisch en daaronder een alfabetisch overzicht van de voorstellingen, die onder de naam Rika Hopper Theater van dit theater in première zijn gegaan:
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Vanaf 15 september 1941 was het theater alleen nog toegankelijk voor joden, en werd de naam Beatrix Theater gewijzigd in Theater van de Lach, waar alleen nog joodse artiesten mochten optreden. Op 30 april 1942 sloot de exploitant het theater en verkocht hij het pand aan een textielfabrikant. Op 3 maart 1944 werd het theater heropend als Hortus Theater, door het gezelschap van Albert Gerlach.
In 1946 kocht en verbouwde de familie Desmet het theater en vestigde er de bioscoop Theater Desmet, later ook wel Ciné D. genoemd.
Interieur
Het Zomertheater Frascati uit 1879 werd om haar intimiteit en gezelligheid ook wel ‘Théatre Bijou’ genoemd. Bij de verbouwing in 1927 werden zachte kleuren gebruikt; vieux rose en groen, met een betimmering van mahoniehout. Er lagen speciaal ontworpen tapijten, en in de nieuwe koffiekamer op de eerste verdieping waren gebrandschilderde ramen aangebracht en hing een schilderij van Lizzy Ansingh.
Exterieur
Aanvankelijk bevond zich voor de ingang een smalle tuin, afgesloten met een hek. In 1892 werd er een muur met een poort voorgezet met renaissancemotieven. Een poort in de stijl van de Amsterdamse School verving deze in 1912, en de tuin werd verbouwd tot koffiekamer.
De architect Boterenbrood verplaatste in 1927 de gevel naar voren en bracht de gebrandschilderde ramen op de eerste verdieping aan. Met de vormgegeven foto-vitrines en de strakke belijning kreeg de gevel een art deco-uitstraling. Bij de verbouwing in 1946 verdwenen de gebrandschilderde ramen.
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007