Maskers
Historisch overzicht
Begin van de vorige eeuw begint de opbouw van de collectie van het Theater Instituut Nederland, dit zijn tevens de hoogtijdagen van het Nederlandse masker. Rond de jaren ’20, ’30 ontstaat verzet tegen het realisme. Theatermakers als Albert van Dalsum en Eduard Verkade breken radicaal met de gedachte dat theater de werkelijkheid moet representeren. Het gebruik van maskers komt bij deze ideeën goed van pas. Verschillende disciplines gaan elkaar overlappen en er is grote interesse in primitieve kunst. Dit is van groot belang voor de populariteit van het masker en is terug te zien in het werk uit die tijd. Belangrijke ontwerpers uit die tijd zijn onder anderen Grietje Kots en Hildo Krop.
Na de oorlog is vooral Lisette van Meeteren actief voor de De Haagsche Comedie. In die tijd wordt het vanzelfsprekend dat theatervormgevers voor hun producties zelf de maskers ontwerpen in plaats dat ze een maskerontwerper inhuren. Voor vervaardiging wordt vaak wel iemand ingehuurd, maar dit zie je niet terug in de recensies. Hierdoor verdwijnt het masker als een op zichzelf staand onderdeel van de scenografie. Een belangrijke ontwerper is Hein von Essen. Hij komt wel in de belangstelling te staan omdat hij ook veel over het masker schrijft.
Vanaf de jaren ’60 (Aktie Tomaat) versobert de vormgeving in het theater. Voor maskers is daarom steeds minder plaats. Genres waarvoor nog wel maskers gemaakt worden, zijn het jeugdtheater en het repertoiretoneel zoals bijvoorbeeld De Nederlandse Comedie. Langzaam aan verdwijnt het maskers uit beeld. Slechts in een enkele productie zijn nog maskers te vinden (bijvoorbeeld van Leni Lintelo voor de productie Weg van waan van Studio Peer).
Bron: Meesters in de schaduw. Onderzoek naar de maskerscollectie van Shirley van de Polder en Rinke Bartelink, 2011
In de collectie van het Theater Instituut Nederland bevinden zich meer dan 200 maskers.
Hier vindt u enkele voorbeelden.
Raadpleging van de collectie maskers: De collectie wordt sinds 2013 beheerd door Bijzondere Collecties van de UvA.Voor raadpleging van de collectie, zie Raadplegen TIN Collectie.
Maskers Hildo Krop en Grietje Kots
Tussen 1920 en 1933 maakt Hildo Krop een twintigtal dans- en toneelmaskers, o.a. voor danseres/choreografie Gertrud Leistikow en voor acteur/regisseur Albert van Dalsum. Het grootste deel van deze maskers is verloren gegaan, maar het Theater Instituut Nederland heeft drie prachtexemplaren in haar collectie.
Naast de fraaie maskers van Hildo Krop heeft het Theatermuseum ook veel exemplaren van andere ontwerpers. Zo zijn er maskers van vermaarde maskerontwerpers als Grietje Kots, Lisette van Meeteren en Hein van Essen.
Masker voor dansspel Marike van Nieumeghen van Florrie Rodrigo, gemaakt door Grietje Kots, 1932; Masker gedragen in de vette genieter, gemaakt door Hein von Essen (1931).
Maskers Wim Vesseur, Frank Raven, Jan Beutener
Ook theatervormgevers Wim Vesseur, Frank Raven en Jan Beutener hebben maskers gemaakt, die op het toneel gedragen werden.
Bestand: Masker gedragen door het koor in De Perzen Aischylos 338132.jpg
Bestand: Masker gedragen door Ernst Zwaan als Ernst de Leeuw in Bezoekuur 338048.jpg
Bestand: Oogmasker gedragen door Jacqueline de Zeeuw als Venetiaanse in het bal masque-nummer Ten Bate Van uit de musical Foxtrot Annie M.G. Schmidt 74250.jpg
V.l.n.r.: Masker gedragen door het koor in De Perzen (Aischylos), De Nieuwe Komedie, ontwerp Wim Vesseur, 1963; Masker gedragen door Ernst Zwaan als Ernst de Leeuw in Bezoekuur, Toneelgroep Centrum, ontwerp Frank Raven, 1975; Oogmasker gedragen door Jacqueline de Zeeuw als Venetiaanse in het bal masque-nummer Ten Bate Van uit de musical Foxtrot (Annie M.G. Schmidt), ontwerp Jan Beutener, 1977.
Masker uit voorstelling Neerlands Hoop
Masker, gedragen door Riet Henius als Aap in Een Kannibaal als jij en ik (Bram Vermeulen en Freek de Jonge); gemaakt door Pim van Isveldt, 1975.
Kostuum, gedragen door Riet Henius als Aap in Een Kannibaal als jij en ik (Bram Vermeulen en Freek de Jonge); gemaakt door Pim van Isveldt, 1975.
Voorstellingen met maskers, zie: Voorstellingen met trefwoord Masker
Meer weten over de verschillende deelcollecties van de Collectie TIN? Zie: Collectie Theater Instituut Nederland